رنگین‌کمانِ سفید

داستان، طرح و عکس و…

بایگانی‌های ماهانه: آگوست 2010

آرزوهای کوچک

8 دیدگاه نوشته شده توسط علی⁯‌رضا زال در 24 آگوست 2010

از وقتی⁯که شروع کرده بود خیلی می⁯گذشت. توقع زیادی هم نداشت. با آرزوی یک میخ از خانه پا به بیرون گذاشته بود. این اواخر بود که به یک پونز ناقابل هم رضایت داده بود.
کفِ کفش⁯هاش خیلی نازک شده بودند، طوری⁯که تمام سنگ⁯ریزه⁯هایی که زیر پاهاش می⁯رفتند را می⁯توانست حس کند و آن⁯ها را بشمارد. کمی بعدتر در مرکز سمتِ راستی سوراخی به⁯وجود آمده بود و لحظه⁯به⁯لحظه بزرگ⁯تر هم می⁯شد. وقتی پا زمین می⁯گذاشت قسمتی از کف پاش با داغی آسفالت یا سرمای یخ تماس مستقیم پیدا می⁯کرد. حالا کم⁯کم داشت به یک تکه آدامس فکر می⁯کرد و، معذب بود که آیا این نادیده گرفتن آرمان⁯⁯اش نیست؟ آیا او به خودش خیانت نمی⁯کرد؟ حسابی ریخته بود به⁯هم⁯ که ناگهان پاش رفت روی یک مین.
درحال تکه⁯تکه شدن به این فکر می⁯کرد که کدام آدم بی⁯مبالاتی ممکن است یک چنین چیزی را این⁯جا گذاشته باشد. در زمان کوتاهی که داشت توانست به جوابی برسد که رضایت⁯بخش بود و آرام⁯اش کرد. بله، این هدیه⁯ای بود به او برای تمامِ همتِ ناچیزش.

داستانِ کوتاه

زندگی و مرگ در مجاورت قطارها

4 دیدگاه نوشته شده توسط علی⁯‌رضا زال در 20 آگوست 2010

Closely Watched Trains اثر دیگری⁯ست از بهومیل هرابال نویسنده⁯ی چک که تنهاییِ پرهیاهو* ازش در این⁯جا ترجمه و چاپ شده؛ این⁯ یکی ترجمه⁯ای است (در همان⁯جا) به یک مدیوم دیگر. فیلمی که یرژی مِنزِل ساخت موفق به دریافت اسکار به⁯ترین فیلم خارجی سال ١٩٦٧ شد و شهرت هرابال را به خارج از مرزهای کشورش بُرد.
متأسفانه چون منبع اقتباس در دسترس نیست، آن بخش مقایسه⁯ای (که بخش جذابی هم در نگاه به این⁯جور فیلم⁯هاست) منتفی است و حتا در این⁯مورد فقط همان یک کتاب برای مراجعه به دنیای نویسنده وجود دارد.
داستان از این قرار است که پسر جوانی در یک ایستگاه قطار در شهر کوچکی مشغول به⁯کار می⁯شود، عاشق دختری که کنترلچیِ بلیط است می⁯شود و، در آخر بمبی که پارتیزان⁯ها آورده⁯اند را به داخل قطار حامل مهمات آلمانی⁯ها می⁯اندازد، ولی قبل از انفجار قطار تیر می⁯خورد و کشته می⁯شود.

خط داستانی آشنا به⁯نظر می⁯رسد، ولی… فضای فیلم اصلاً یک فضای جنگی نیست؛ ما از جنگ چیز زیادی نمی⁯بینیم (درواقع خیلی کم می⁯بینیم و می⁯شنویم). سرباز⁯های آلمانی دو ـ سه بار سر و کله⁯شان پیدا می⁯شود که چهره⁯ی کاملاً متفاوتی با آن کلیشه⁯های آشنا دارند. در صحنه⁯ای قطاری در ایستگاه متوقف است؛ یکی از واگن⁯ها ظاهراً بیمارستان متحرک یا چیزی شبیه به آن است؛ سربازهای آلمانی که خسته و کوفته دارند می⁯گذرند نگاه⁯های حسرت⁯بار و آمیخته به تمنا به پرستارها می⁯کنند و پرستارها هم پذیرای⁯شان می⁯شوند. از پارتیزان⁯ها هم چندبار خبرهایی را می⁯شنویم و نماینده⁯شان زن جوان زیبایی⁯ست که اصلیت آلمانی دارد و شبی در ایستگاه از دل تاریکی با بمبی در زیر بغل که به⁯شکل یک کادو بسته⁯بندی شده ظاهر می⁯شود.

حال⁯وهوای حاکم به⁯نظرم نکته⁯ی اساسی است… اصلاً از میلان کوندرا، نویسنده⁯ی هم⁯وطن هرابال کمک می⁯گیرم که چند سال پیش⁯از مرگ⁯ هرابال نوشته: «… [هرابال] نمودار بارز سرشادی روحی چک، یکی از اصیل⁯تری مظاهر مجسم روح پراگ، ترکیبی باورنکردنی از طنز خاکی با زبانی مرصع و فاخر… در مورد هرابال آن⁯چه منحر به فرد است ظرفیت شادخواری اوست…»
نمونه⁯هایی از این طنز خاکی و گاه سیاه:
ـ پسر جوان که در اولین مواجهه با دوست دخترش متوجه⁯ی بیماری انزال زودرس⁯اش شده (حسابی آبروریزی می⁯شود)، بعداز اقدام به خودکشی (به⁯شکلی احمقانه و تراژیک رگ⁯های دست⁯اش را می⁯زند) به هرکسی که می⁯رسد ازش می⁯خواهد کمک⁯اش کند؛ وقتی از رئیس ایستگاه کمک می⁯خواهد او خیلی جدی در جواب⁯اش می⁯گوید که زن⁯اش فقط برای خودش است، یا از هم⁯کارش می⁯پرسد آیا او خواهری دارد که به او کمک⁯ کند.
ـ یکی از کارکنان ایستگاه در یک شوخی و بازی اروتیک ( کلاغ پَر ـ زمان پَر ـ مرگ پَر ـ همه⁯چیز پَر) پشت دخترکی را که در ایستگاه مسئول نوشتن تلگراف⁯هاست را منقش به مُهرهای اداری ایستگاه می⁯کند. (هجو بروکراسی؟) وقتی مادربزرگ دخترک متوجه⁯ می⁯شود، دست⁯ او را می⁯گیرد و با خودش به این⁯طرف و آن⁯طرف می⁯برد و در ایستگاه و در دادگاه به هرکسی که می⁯رسد دامن دخترک را بالا می⁯زند و نقش مُهرها را نشان همه می⁯دهد و خواستار عدالت می⁯شود. (هجو سیستم قضایی؟) بالاخره دخترک فاش می⁯کند که با کمال میل گذاشته مرد هم⁯کارش این⁯کار را باهاش بکند. یا رئیس ایستگاه که هروقت او را می⁯بینیم درحال دانه دادن به کبوترهاش است و برای همین یونیفرم⁯اش همیشه پر از کثافت⁯کاری کبوترهاست. (هجو ریاست؟) و یا پدربزرگِ پسر جوان که سعی کرده با هیبنوتیزم جلوی تانک⁯های آلمانی⁯ها را بگیرد. (هجو سستی مردم چک در برابر هجوم دشمن؟)
فیلم حاضر شبیه یا یادآور دنیای فیلم⁯های امیر کوستوریسا هم هست؛ از این جنبه که در دل واقع⁯گرایی یک⁯جور سورئال⁯ایسم و همین⁯طور طنز و لودگی که قبلاً اشاره شد ـ البته خیلی ملایم⁯تر شده⁯اش (دنیای کوستوریسا اغلب خیلی پرانرژی و بعضی مواقع جنون⁯آمیز است) ـ جریان دارد. در مورد همین فراواقعی بودن شاید بشود گفت فیلم از دنیای نویسنده (که در نوشتن فیلم⁯نامه⁯ هم همکاری کرده) فاصله گرفته، البته کتاب مورد اقتباس همان⁯طور که اشاره شد در دسترس نیست و من فقط براساس همان یک داستانی که ازش خوانده⁯ام (تنهایی پرهیاهو) این⁯را می⁯گویم، شاید در این یکی داستان مثلاً به⁯خاطر پس⁯زمینه⁯ی به⁯هرحال تاریخی و مستندش (جنگ جهانی) این فراواقعی و عجیب⁯وغریب بودن کم⁯رنگ⁯تر بوده.
این دوگانگی⁯ و ترکیب⁯های نامتجانسِ جذاب انگاری توی زندگی نویسنده هم بوده، مثلاً این⁯که با داشتن مدارک تحصیلات عالی به مشاغل نازلی روی آورده، از جمله همین راهنمای قطارها (البته مثل این⁯که در آن کشور این مسئله به اندازه⁯ی جاهای دیگر عجیب نیست) و هم یک⁯جورهایی در مرگ⁯اش؛ «بهومیل هرابال در فوریه⁯ی ١٩٩٧، هنگامی که در بیمارستان بستری بود، از پنجره⁯ی طبقه⁯ی پنجم به زیر افتاد، یا به زیر پرید. هنوز کسی درست نمی⁯داند. گفته بود که می⁯رود به کبوترها دانه بدهد.»